Rewitalizacja to proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego lub lokalnego programu rewitalizacji.
Objęcie danego obszaru programem rewitalizacji będzie stanowiło podstawę wspierania go poprzez programy unijne i instrumenty krajowe lub korzystania z preferencji w innych instrumentach, programach i działaniach sektorowych. W procesie przygotowania programu rewitalizacji konieczne jest angażowanie i umożliwienie szerokiej partycypacji społecznej (pobudzającej aktywność społeczną) w procesie opracowania, a następnie realizacji programu.
Podstawą formalno-prawną obok Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, która określa rewitalizację jako zadanie własne gminy stanowią Wytyczne Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020 oraz ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późniejszymi zmianami), a zwłaszcza jej art. 18 ust. 2 pkt 6, który określa tytuł do uchwalania programów rewitalizacji. Merytoryczne wymogi ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku są zasadniczo zbieżne z Wytycznymi, przy czym wprowadza ona nowe narzędzia programowania i wdrażania rewitalizacji i ustanawia dodatkowe wymogi proceduralne.
Do 31.12.2023 roku, gminy mogą stosować rozwiązania prawne określone w Wytycznych lub w ustawie o rewitalizacji, w zależności od własnych potrzeb i możliwości.
Wśród korzyści wynikających z Gminnego Programu Rewitalizacji należy wymienić:
- wzrost atrakcyjności inwestycyjnej odnowionych obszarów,
- ożywienie ruchu turystycznego,
- powstanie nowych miejsc pracy – np. w turystyce, handlu, usługach (szczególnie gdy rewitalizacji poddane zostają obszary o znaczeniu historycznym lub kulturalnym),
- pobudzenie aktywności mieszkańców,
- zwiększenie poczucia wspólnoty, odbudowy więzi społecznych i integracja społeczności lokalnej,
- ograniczenie patologii społecznych dzięki wdrażaniu programów walki z wykluczeniem społecznym, przestępczością i uzależnieniami,
- poprawa jakości życia mieszkańców,
- poprawa bezpieczeństwa w „niespokojnych” dzielnicach, na blokowiskach itp,
- podnoszenie prestiżu dotąd zaniedbanych miejsc,
- ożywienie społeczno-gospodarcze regionów i miast,
- poprawa stanu środowiska naturalnego,
- ożywienie kulturalne.
